Bu haftaki sorumuz: Klinik Psikoloji ve Psikiyatri -- dost komşular mı, düşman kardeşler mi? Farkları ne? Hangi durumda hangi uzmana başvurmalı? Açık Bilinç’te Psikiyatr Dr. İlker Küçükparlak ile Psikoloji / Psikiyatri ayrımını konuştuk.
Diyelim bir tanıdığınızda ruhsal bir bozukluk olduğunu düşünüyorsunuz. Bir klinik psikologa mı, yoksa bir psikiyatra mı (yoksa ikisine birden mi) danışmasını tavsiye etmelisiniz?
Bu iki alan arasındaki benzerlikler ve farklılıklar neler, ve bunlar nereden kaynaklanıyor?
Gerek Psikoloji, gerekse Psikiyatri, özerk bilimsel alanlar olarak 19. yüzyılda ortaya çıkmış iki disiplin. Fakat o gün bu gündür bu iki alan arasında profesyonel anlamda bir gerilim sürüyor.
Bu gerilimin nedenleri neler? Bu soruna dair nasıl çalışmalar yapılmakta?
Konuğumuz Dr. İlker Küçükparlak, Psikiyatri'nin doğası ve Psikoloji'yle ilişkisi üzerine yazıları olan bir hekim ve düşünür.
Bir yazısında, "Bazen dost meclislerinde 'Benim psikolog arkadaşım da var' deme ihtiyacı duyacak kadar sıkıştırıldığım oluyor" diyor.
— / —
Aslında, Psikoloji ve Psikiyatri'nin çıkış noktalarının aynı olduğu söylenebilir. Her iki alan da, 'psike', yani Antik Yunan'da Aristoteles'in formüle ettiği haliyle 'ruh' kavramı üzerine hem araştırmacı hem şifacı uzmanlar yetiştiren disiplinler.
Psiko-loji'nin etimolojisinde, ruhun bilimsel araştırılması var.
Psiki-yatri'nin kökünde ise, ruhun tedavisi / şifası anlamı var.
Bu anlamda, (Klinik) Psikoloji ve Psikiyatri ayrımına baktığımızda, aynı kaynaktan çıkmış, "ebeveyni ortak" iki alandan söz ediyoruz.
İki dipnot:
1. Bu tartışmada söz konusu olan Psikoloji'nin tümü değil.
Klinik Psikoloji, deneysel yöntemi merkeze koyan ve zihinsel özellikleri inceleyen Bilişsel Psikoloji,sosyal ilişkileri inceleyen Sosyal Psikoloji gibi alt disiplinlerin içinde, terapiyi öne çıkartan bir alan.
2. Psikoloji ve Psikiyatri'nin kökündeki "psike" kavramı, her ne kadar "ruh" olarak çevrilse de, bugünkü anlamında olduğu gibi bedenden bağımsız, fiziksel olmayan bir unsura karşılık gelmiyor. Daha ziyade "can ve zihin" kavramlarının bir bileşimi olarak düşünülebilir.
Peki, bu can ve zihinden müteşekkil "ruh"u bilimsel olarak inceleyen ve bozukluklarına şifa bulmaya çalışan iki komşu disiplin, niçin dost değil de, birbiriyle kavgalı, en azından gerilimli bir ilişki içinde olsun? Anlaşamamazlıkların kökeninde ne yatıyor?
— / —
Psikoloji / Psikiyatri ilişkisine dair soruların tek bir cevabı yok, fakat konuyu aydınlatan birbirine bağlı pek çok temayı ele alan yazıları, konuğumuz Dr. Küçükparlak'ın"İhtisas Tramvayı: Anladığım kadarıyla insanlık" blog sitesinde bulmak mümkün: İhtisas Tramvayı
Konumuzla ilgili olarak. özellikle şu yazılara bakılabilir:
Delikanlı Psikiyatri ile Karı Kılıklı Psikolojinin Amansız Çekişmesi
İnsan Hikayesini Kimyasal Tepkimelere İndirgemek: İnsan Hikayesini Kimyasal Tepkimelere İndirgemek
— / —
Psikoloji/Psikiyatri ayrımındaki gerilim, bazen ruhsal bozuklukların nasıl sınıflandırılması ve ne şekilde tedavi edilmesine dair fikir ayrılıklarında da kendini gösterebiliyor.
Geçen yıl, bu meseleyi depresyon çerçevesinde ele almıştık.
Geçici bir mutsuzluk haliyle klinik veya majör depresyon nasıl ayırt edilir? Hangi durumlarda profesyonel tedavi gerekir? Hangi tedavi yöntemileri hangi durumlarda daha etkilidir?
Psikiyatr hekimler Dr. Timuçin Oral ve Dr. Sinan Gülöksüz anlatıyor: Depresyon
— / —
Geçen seneki programdaki ana meselelerden birisi, depresyon tedavisinde ilaç kullanımının gerekli olup olmadığıydı.
Bu, bazen klinik psikologlarla psikiyatrları ayıran bir fay hattı olarak karşımıza çıkıyor.
Fakat ilaç kullanımını öneren her psikiyatrın,insan doğasına indirgemeci yaklaştığını söyleyemeyiz. Örneğin, Dr. Küçükparlak şöyle diyor:
"İnsanı kimyasal tepkimelere indirgeme zaafının etkileri nedeniyle bir şeyler eksik kaldı. Hem de çok önemli bir şeyler. İnsan hikayesi eksik kaldı."
Burada, bilim tarihi ve felsefesini, bilgibilimi ve tıp etiğini ilgilendiren, düz ve basit yanıtları olmayan, çok katmanlı felsefi sorular var. Bu soruları program boyunca elimizden geldiğinde haklarını vererek tartışmaya çalışacağız.
— / —
Son olarak, Psikoloji / Psikiyatri ayrımının, bu disiplinlerin kendi içlerinde de canlı bir tartışma alanı olmaya devam ettiğini söylemek isterim. Bilimsel külliyatta, Psikoloji-Psikiyatri ilişkisinin nasıl geliştirilebileceği konusunda yazılmış pek çok makaleye rastlamak mümkün.
Örnek olarak, birkaç kaynak (İngilizce):
"Psikologlarla Psikiyatrlar arasındaki çekişmenin nedenleri üzerine bir araştırma."
21. yüzyılın başında, Psikiyatri ve psikiyatrik tedaviye yönelik kamusal tutumlar: Anketler kaynaklı sistematik bir inceleme ve meta-analiz.
"Psikiyatrinin ve Psikiyatrın İmajını İyileştirme Kılavuzu"
— / —
Bitirirken, Psikoloji ve Psikiyatri dost komşu mu, düşman kardeş mi sorusuna geri döneyim.
Bilimsel hiç bir tartışmada, anlaşmazlıkların tek bir hamlede çözümlenmesi beklenemez. Psikoloji ve Psikiyatri için de durum elbette böyle.
Fakat bu, ortak kaynaktan ortaya çıkmış bu iki disiplinin birbirlerini tamamlayabileceklerini, hatta tamamlamaları gerektiğini yadsımıyor.
İnsan zihni (veya, bu tartışmadaki terimle, ruhu) yeterince karmaşık ve nüfuz etmesi zor bir konu. Hepimiz, işimizi daha iyi yapabilmek için, kendi alanımıza komşu disiplinleri tehdit unsuru olarak görmek yerine, alçakgönüllülükle ve olumlu bir yaklaşımla kucaklamak zorundayız.
Psikoloji / Psikiyatri ayrımıma dair bu program akışını, konuğumuz Dr. Küçükparlak’ın sözleriyle sonlandırayım:
"Hepimiz ruh sağlığı çalışanıyız işte. Ruha bir fenomen olarak gönderme yapsak da varlığını sürekli sorgulayan ruh sağlığı çalışanları…"
— / —
Haftaya, yeniden İstanbul belediye seçimleri gündemine geri döneceğiz, ve Açık Radyo dinleyicilerinin yakından tanıdığı Dr. Pınar Erkan ile seçimler öncesi şu soruyu ele alacağız: İstanbul'un bir hakimi var mı, tarih boyunca sürmüş büyük mücadeleler sonunda şehrin bir hakimi olabilmiş mi?
Açık Bilinç'i Salı sabahları 9:30'da dinleyebilir, podcast arşivine ulaşabilirsiniz.
